HƯƠNG THẢO(Nhân vật truyền thuyết - TK I)

Cách đây gần 2000 năm, ở làng Bích Tràng, huyện Ân Thi, phủ Khoái Châu (nay là thôn Bích Tràng, xã Tiền Phong, huyện Ân Thi) có một cô gái nghèo nhưng xinh đẹp, giỏi việc đồng áng, đặc biệt có tài cắt cỏ. Tương truyền cô cắt cỏ nhanh tới mức châu chấu bay không kịp chết hàng loạt, vì vậy mà cô có tên là Thảo.

Trong làng có một tên nhà giàu mướn cô về cắt cỏ chăn trâu, thấy cô xinh đẹp, hắn ép lấy làm thiếp nhưng cô không chịu, tìm cách trốn đi. Thấy vậy tên nhà giàu trói cô vào chuồng trâu không cho ăn uống, mặc cho đói rét và muỗi hành hạ. Ở gần đó có hai ông cháu nhà nghèo, ông tên là Bạch, cháu tên là Nhật rất thương cô. Một đêm mưa to gió lớn, hai ông cháu lẻn đến cởi trói và tìm cách giúp cô trốn thoát.

Bấy giờ Tô Định làm Thái thú cai trị nước ta, gây bao đau thương tang tóc cho trăm họ. Hai Bà Trưng nổi dậy phất cờ khởi nghĩa ở Mê Linh. Hào kiệt và người yêu nước theo về rất đông. Cô Thảo tìm đến gia nhập đoàn nghĩa binh do Thánh Thiên chỉ huy, được Thánh Thiên trọng dụng giao việc trông coi, cung cấp "quân lương" cho đội quân voi, ngựa. Cô Thảo trở về quê cũ, cho dựng nhiều trại cỏ, tuyển dụng các nữ binh cắt cỏ phục vụ nghĩa binh. Hai ông cháu già Bạch có công cứu giúp cô ngày nào cũng tham gia vào đội quân cắt cỏ.

Đất nước sạch bóng quân thù. Hai Bà Trưng lên ngôi vua, mở hội khao thưởng quân sĩ. Cô gái có tài cắt cỏ được gọi là Hương Thảo (nghĩa là cỏ thơm) và được phong chức tướng quân, chuyên trách việc tổ chức các trại cỏ chăn nuôi voi, ngựa. Ba năm sau Mã Viện kéo quân sang xâm lược nước ta, các tướng lĩnh đều ra trận, còn Hương Thảo vẫn ở lại Bích Tràng, ngày đêm lo cung cấp cỏ cho voi, ngựa. Ở ngoài trận tiền, thế giặc mạnh, Hai Bà Trưng không chống nổi, gieo mình xuống sông tự vẫn. Đoán chắc bọn giặc thế nào cũng tới đây, Hương Thảo và hàng trăm nữ binh chuẩn bị sẵn sàng chiến đấu. Bọn giặc kéo đến, chúng bắt Hương Thảo phải giao toàn bộ trại cỏ cho chúng. Hương Thảo vờ đồng ý, hẹn ngày đến giao nhận. Đúng hẹn quân giặc kéo tới, chúng được Hương Thảo khao rượu thịt no say, rồi lăn ra ngủ li bì. Hương Thảo cho đốt trại cỏ xung quanh căn cứ, giặc trở tay không kịp bị chết rất nhiều. Hương Thảo và hai ông cháu già Bạch cũng hy sinh trong trận này.

Xưa kia ở làng Bích Tràng có chiếc am nhỏ, thường gọi là chùa Cỏ. Trong chùa có tượng bà Hương Thảo, tay cầm kiếm hiên ngang và hai ông cháu già Bạch như đang chờ lệnh của bà. Hàng năm, cứ đến ngày mồng 8 tháng Giêng âm lịch, nhân dân lại đến lễ chùa, kỷ niệm ngày Hương Thảo hy sinh. Theo tục xưa, nhớ lại trận hoả chiến năm ấy, trước khi làm lễ, dân làng thường đốt mấy nắm cỏ khô đặt trong đỉnh trầm, sau dùng lửa này châm cho đèn hương như để truyền cho con cháu ngọn lửa truyền thống. Đáng tiếc ngôi chùa Cỏ nay không còn nữa.