Các di tích lịch sử, văn hóa cấp Quốc gia trên địa bàn huyện Ân Thi (P2) - Đền chùa Đào Xá

Ân Thi có lịch sử từ lâu đời. Con người về đây sinh cơ lập nghiệp sớm có một nền văn hóa phát triển. Là mảnh đất giàu truyền thống cách mạng với bề dầy lịch sử văn hoá, nơi đây được biết đến là vùng đất địa linh nhân kiệt, trong thời kỳ khoa bảng đã có 41 vị đỗ Tiến sĩ, Hoàng Giáp và danh tướng.

Đền - Chùa Xá toạ lạc hướng Tây Nam ngay đầu thôn Cẩm La, xã Cẩm Ninh. Đền, chùa được xây dựng trên một khu đất cao ráo, rộng rãi và thoáng đạt nằm ẩn dưới hàng cây cổ thụ tạo vẻ đẹp không gian cho khuôn viên di tích.

Theo truyền ngôn, đền - chùa Xá được khởi dựng từ rất sớm. Trải qua chiến tranh và thiên tai tàn phá đền, chùa Xá đã bị hỏng và đã được nhiều lần tu sửa.

Đền Xá là nơi tôn thờ Đế Thích Phạm Vương, một thiên thần có biệt tài đánh cờ. Phối thờ cùng ngài là hai vị thần có công với dân làng là Lân Công và Dũng Công.

Đền được khởi dựng từ sớm đến thời Lê bị đổ nát, hư hỏng. Vào thời Nguyễn, ngôi đền được trùng tu, tôn tạo lại năm Khải Định thứ 6 (1921). Hiện nay, đền Xá có quy mô kiến trúc hình chữ Đinh gồm 03 gian Tiền tế và Hậu cung. Các bộ vì làm kiểu chồng rường giá chiêng các cột cái đều sơn son thiếp vàng. Các bộ vì nách chạm khắc hình ảnh Đế Thích trên trời và các vị thiên thần, tiên nữ, các tích cổ Trung Quốc và nhiều bức chạm có họa tiết hoa văn đẹp, sinh động.

Khuôn viên Chùa – Đền Xá xã Cẩm Ninh

Chùa Xá nằm liền kề với đền, tôn thờ Đức Phật và các môn đệ nhà Phật, nơi khuyên răn con người sống có thiện tâm. Chùa được tu tạo vào năm Ất Hợi (1935) gồm có các hạng mục công trình như: 03 gian Tiền đường, Tam bảo, nhà Tổ, nhà Mẫu… Các mảng chạm khắc được tập trung tại toà Tiền đường với các đề tài trang trí như: tứ linh, tứ quý, hoa dây, sóng nước...

Chính điện thờ Đền Xá

Đền - chùa Xá là một cụm di tích đẹp, khá độc đáo với rất nhiều mảng chạm khắc kiến trúc đẹp có giá trị về mặt mỹ thuật. Cụm di tích trong thời kỳ kháng chiến chống Pháp như một căn cứ địa ở đồng Bằng, trong chống Mỹ như một hậu phương vững chắc cho cách mạng cả nước. Tại cụm di tích còn lưu giữ nhiều cổ vật quý có giá trị như: 08 tấm bia đá trong đó có 01 bia khắc năm Chính Hoà thứ 3 thời Lê (1682) và 07 tấm bia thời Nguyễn, 01 chuông đồng niên hiệu Cảnh Thịnh (1793), khánh đồng thời Nguyễn...

Kiến Trúc trong Đền Xá

Hằng năm, lễ hội truyền thống cụm di tích được diễn ra vào ngày 15 tháng 1 (âm lịch) để tưởng nhớ tới công lao to lớn của các vị thần có công giúp dân, giúp nước.

Từ những giá trị trên, đền - chùa Xá được Bộ Văn hóa - Thông tin xếp hạng là di tích “Kiến trúc - nghệ thuật” cấp Quốc gia vào ngày 11/5/1993 theo Quyết định số 534/QĐ-BT.